Bilişsel Davranışçı Terapi
Bilişsel davranışçı yaklaşım, bireylerin günlük yaşamda üstesinden gelemedikleri güçlükler ve yaşam problemleri ile karşılaştıklarında onlara yardım etmek için, öğrenme kuramlarını uygulayan, problem odaklı, şimdi ve burada ile ilgilenen davranışçı psikolojik danışma kuramından temel alınarak geliştirilmiş bir tedavi şeklidir (Demiralp ve Oflaz, 2007). Bu terapi, insanların duygu ve düşüncelerini mantıklı bir şekilde, uygun yerlerde ve zamanda ifade edebilmelerini sağlayan önemli bir yöntemler bütünüdür.
Yaklaşık son 30 yıldır bilişsel davranışçı terapiler giderek önem kazanmakta ve dünya çapında çoğunlukla kullanılmaktadır. Çoğu ülkede olduğu gibi ülkemizde de bilişsel davranışçı terapilere ilgi oldukça fazladır. Terapi teknikleri bireysel danışmalarda kullanıldığı gibi grup çalışmalarında da kullanılmış ve yayınlarda da bunlar ortaya konulmuştur. Gençlerin, depresyon, anksiyete, öfke, yeme bozuklukları, öğrenme problemleri, otizmi içeren problemlerinde bilişsel davranışçı terapi başarı ile kullanılmıştır. Bu yaklaşım düşünceler, duygular ve davranışların etkileşimi üzerinde odaklanmıştır. Temel varsayımlarından bir tanesi ise bilişin duygu ve davranışı etkilediği yönündedir.
Bilişsel davranışçı terapi, büyük ölçüde, bir kişinin kendi düşünce biçiminin iç konuşmalarında kullandığı cümlelerinin yeniden düzenlenmesinin, o kişinin davranışlarında uygun bir düzenleme yaratacağı varsayımına dayanır. Michenbaum (1977), danışanların bilişlerinin, doğrudan gözlemlenebilen açık davranışlarda olduğu gibi öğrenme kuramı çerçevesinde değiştirilebileceğini belirtir. Dolayısıyla; klasik koşullama, model olma ve davranışın prova edilmesi gibi davranışçı teknikler daha gizli ve nesnel süreçler, danışanın düşünme ve iç konuşmalarına da uygulanabilir.
Beck, birçok rahatsızlığın özellikle de depresyonun bireylerin kendileri, dünya ve gelecekle ilgili olumsuz düşüncelerinden kaynaklandığına inanır. Bu işlevsel olmayan inançlar veya olumsuz şemalar, seçici soyutlama veya keyfi çıkarsama gibi bir veya daha fazla önyargı veya mantık hatası ile sürer. Beck’in Bilişsel Terapisinin amacı hastayı danışma odasının hem içinde hem de dışında olumsuz şemaları uygun şekilde değiştirecek deneyimlerle hazırlamaktır. Terapist mantıksızlığı tetikleyen olumsuz şemanın, şemayı tetikleyen olumsuz kısır döngüsünü kırmaya çalışır.
Bu yaklaşımda otomatik düşünce kayıtları, olumsuz otomatik düşünceleri durdurma ve değiştirme, monitoring (kendi kendini izleme), kayıt tutma, aktivite izleme kaydı, problem çözme, gevşeme, tedavi protokolü, izleme, nüksü önleme (önceki hale dönmeyi engelleme), model alma, sistematik duyarsızlaştırma, marka ile ödüllendirme, meditasyon, biofeedback, sosyal beceri eğitimi, atılganlık eğitimi, maruz bırakma, taşırma, stres aşılama, farkındalık eğitimi, adım adım kas gevşetme eğitimi ve bilişsel yeniden yapılandırma kullanılan önemli teknikler arasındadır. Bunların yanı sıra danışan ve danışman, gündemi belirleme, geribildirim, amaç oluşturma, ev ödevi, sokratik sorgulama gibi durumlarda da birlikte çalışırlar
